अनियमित मासिक पाळी : कारणे,उपचार, गर्भधारणा आणि बरेच काही!!

जर तुमच्या मासिक पाळीतील रक्तस्राव सतत वाढत असेल किंवा कमी होत असेल आणि तुमची मासिक पाळी खूप लवकर किंवा खूप उशीरा आली असेल तर तुम्हाला अनियमित मासिक पाळी येत आहे. तुमच्‍या मासिक पाळीमध्‍ये दरमहिना अंतरात थोडासा फरक असल्‍याला सामान्‍य मानले जात असले तरी ते अंतर्निहित आरोग्य समस्‍येचे देखील सूचक असू शकते. असे अनेक घटक आहेत जे तुमच्या मासिक पाळीच्या नियमिततेवर परिणाम करू शकतात. येथे, आम्ही तुम्हाला अनियमित मासिक पाळी, त्यांची कारणे आणि उपचार आणि तुमची सायकल अनियमित असताना बाळासाठी कसे प्रयत्न करावे हे जाणून घेण्यास मदत करण्यासाठी काही माहिती संकलित केली आहे.

अनियमित मासिक पाळी म्हणजे काय?

अनियमित मासिक पाळी oligomenorrhea म्हणून देखील ओळखली जाते

• पाळी न येणे 
• विलंबित पाळी 
• अनियमित कालावधी
• असामान्य रक्तस्त्राव

२८ दिवस ही मासिक पाळीची सरासरी लांबी मानली जात असली तरी ती काही दिवसांनी कमी किंवा जास्त असू शकते. तथापि, तुमची मासिक पाळी अनियमित असल्यास:

• २४ दिवसांपेक्षा लहान आहे
• ३८ दिवसांपेक्षा जास्त आहे
• महिन्यापासून महिन्यापर्यंत तीव्रपणे बदलते
•  अनेक स्त्रियांचे मासिक पाळी समान कालावधीसह नियमित होते. तथापि, चक्र दर महिन्यापासून काही दिवसांनी बदलणे पूर्णपणे सामान्य आहे.

अनियमित मासिक पाळीची कारणे?

१. अनियमित मासिक पाळी (ऑलिगोमेनोरिया) विविध कारणांमुळे येऊ शकते, बहुतेकदा हार्मोनल बदलांशी संबंधित. मासिक पाळीचे नियमन करणारे मुख्य संप्रेरक म्हणजे प्रोजेस्टेरॉन, इस्ट्रोजेन आणि फॉलिकल-उत्तेजक संप्रेरक. या संप्रेरकांच्या वाढ आणि घटामध्ये बदल झाल्यास, यामुळे मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते.

२. नैसर्गिक हार्मोनल बदल: या बदलांमुळे तुमची मासिक पाळी सुरू होण्यास उशीर होतो आणि त्याची सुरुवातीची तारीख पुढे ढकलली जाते.

३. तारुण्य: अनियमित मासिक पाळी यौवनाच्या पहिल्या वर्षापासून सुरू होऊ शकते आणि एक किंवा दोन वर्षे टिकते.

४. अनियमित मासिक पाळीचा इतिहास: जर तुमच्याकडे अनियमित मासिक पाळीचा कौटुंबिक इतिहास असेल, तर तुम्हालाही याचा अनुभव येऊ शकतो.

५. पेरीमेनोपॉज: रजोनिवृत्तीपूर्वीचा हा कालावधी १० वर्षांपर्यंत टिकू शकतो आणि अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते. दोन चुकलेले मासिक पाळी सहसा उशीरा पेरीमेनोपॉजची सुरुवात दर्शवते.

६. रजोनिवृत्तीची सुरुवात: हे सहसा ४५ ते ५५ वर्षांच्या दरम्यान होते आणि तुमच्या मासिक पाळीच्या समाप्तीची चिन्हांकित करते.

७. तणाव आणि चिंता: दीर्घकालीन आणि अल्पकालीन चिंता या दोन्हीमुळे तुमच्या संप्रेरक संतुलनावर विपरित परिणाम होतो, ज्यामुळे मासिक पाळी अनियमित होते.

८. सहनशक्ती किंवा जास्त व्यायाम: सहनशक्ती किंवा एरोबिक्स व्यायाम करणे किंवा जास्त व्यायाम केल्याने तुमच्या मासिक पाळीवर परिणाम होऊ शकतो आणि मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते.

९. अत्यंत वजन कमी होणे: कमी आहारामुळे, खाण्याच्या विकारामुळे किंवा एखाद्या आजारामुळे, वजन कमी झाल्याने अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते.

१०. अत्यंत वजन वाढणे: यामुळे तुमच्या मासिक पाळीच्या नियमिततेमध्ये व्यत्यय येऊ शकतो आणि अनियमित रक्तस्त्राव होऊ शकतो.

११. हार्मोनल  नियंत्रण: गर्भनिरोधक गोळ्या आणि इंट्रायूटरिन उपकरणे सारख्या जन्म नियंत्रणामुळे देखील अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते.

१२. धूम्रपान आणि मद्यपान: सिगारेट ओढल्याने तुमची मासिक पाळी कमी होऊ शकते. अल्कोहोल देखील तुमचे मासिक पाळी बदलू शकते आणि ओव्हुलेशन थांबवू शकते.

१३. औषधांचे दुष्परिणाम: काही औषधांचा दुष्परिणाम म्हणून अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते.

पॉलीसिस्टिक अंडाशय सिंड्रोम (पीसीओएस): हा हार्मोनल विकार प्रजनन वयाच्या स्त्रियांना त्रास देतो त्याची कारणे:

वैद्यकीय परिस्थिती ज्यामुळे मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते काही आरोग्य परिस्थिती ज्यामुळे अनियमित मासिक पाळी येऊ शकते ते खालीलप्रमाणे आहेत:

• अनियमित कालावधी जे क्वचित किंवा दीर्घकाळापर्यंत असतात
• अ‍ॅन्ड्रोजन, पुरूष संप्रेरकाची जास्त पातळी
• नियमितपणे ओव्हुलेशन करण्यात अयशस्वी
• थायरॉईड किंवा पिट्यूटरी विकार: खालील विकारांमुळे मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते:
• हायपोथायरॉईडीझम: जेव्हा थायरॉईड ग्रंथी थायरॉईड संप्रेरकांची कमी पातळी तयार करते
• हायपरथायरॉईडीझम: जेव्हा थायरॉईड ग्रंथी थायरॉईड संप्रेरक जास्त प्रमाणात तयार करते
• हायपरप्रोलॅक्टिनेमिया: जेव्हा पिट्यूटरी ग्रंथी खूप जास्त प्रोलॅक्टिन तयार करते
• ओटीपोटाचा दाहक रोग (पीआयडी): सहसा लैंगिक संक्रमित रोगाचा परिणाम, यामुळे महिलांच्या प्रजनन प्रणालीला सूज येते.

अनियमित मासिक पाळीची गर्भधारणेशी संबंधित कारणे

अनियमित मासिक पाळीची काही गर्भधारणेशी संबंधित कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

तुमच्या नवजात बाळाचे स्तनपान करणे : यामुळे अमेनोरिया किंवा मासिक पाळीचा अभाव होऊ शकतो, कारण तुम्हाला पुढील सहा महिने किंवा त्यापेक्षा जास्त काळ ओव्हुलेशन होण्याची शक्यता नाही.

प्रसूतीनंतरचा रक्तस्त्राव: प्रसूतीनंतरचा रक्तस्त्राव आणि प्रसूतीनंतरची तुमची पहिली नियमित मासिक पाळी यामध्येही अंतर आहे. येथे अधिक जाणून घ्या.

गर्भपात किंवा गर्भधारणा कमी होणे: यामुळे मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते. तुमची मासिक पाळी पुन्हा नियमित होण्यासाठी काही महिने लागू शकतात.

अनियमित मासिक पाळी येण्याची ही काही कारणे असली तरी, तुमची मासिक पाळी अनियमित आहे याबद्दल तुम्हाला काळजी वाटत असल्यास, मार्गदर्शनासाठी तुमच्या डॉक्टरांशी किंवा स्त्रीरोगतज्ज्ञांशी संपर्क साधा.

अनियमित कालावधीशी संबंधित इतर अटी
अनियमित मासिक पाळी हे खालीलपैकी एक आरोग्य स्थितीचे लक्षण देखील असू शकते:

• संप्रेरक-स्रावित ट्यूमर ही असामान्य वाढ आहे जी तुमच्या पिट्यूटरी ग्रंथीमध्ये तयार होते
• टाइप १ मधुमेह, ज्यामध्ये स्वादुपिंड एकतर कमी किंवा कमी इन्सुलिन तयार करतो
• प्राथमिक डिम्बग्रंथि अपुरेपणा तेव्हा उद्भवते जेव्हा ४० वर्षाखालील स्त्रीच्या अंडाशय सामान्यपणे कार्य करणे थांबवतात
• जन्मजात अधिवृक्क हायपरप्लासिया हा अनुवांशिक विकारांचा संच आहे जो अधिवृक्क ग्रंथींना प्रभावित करतो
• कुशिंग सिंड्रोम, जे कॉर्टिसॉल हार्मोनची पातळी असामान्यपणे जास्त असते तेव्हा उद्भवते
• मासिक पाळीत अंडी सोडली जात नाही तेव्हा वंध्यत्व किंवा एनोव्हुलेशन होते. 

अनियमित मासिक पाळीमुळे होणारी गुंतागुंत
अनियमित मासिक पाळी हानीकारक नसली तरी ती दीर्घकाळ राहिल्याने इतर आरोग्य समस्या उद्भवू शकतात, जसे की:

लोहाच्या कमतरतेमुळे अशक्तपणा:

जर तुमची मासिक पाळी वारंवार आणि जड होत असेल, तर तुमचे खूप रक्त कमी होऊ शकते. तुमच्या शरीरातील बहुतेक लोह रक्तामध्ये आढळत असल्याने, अनियमित मासिक पाळीमुळे लोहाची कमतरता होऊ शकते.

ऑस्टियोपोरोसिस:

क्वचित / विलंबित कालावधीमुळे तुम्ही नियमितपणे ओव्हुलेशन करत नसल्यास, तुमच्या इस्ट्रोजेनची पातळी कमी होते. इस्ट्रोजेन तुमची हाडे निरोगी आणि मजबूत ठेवण्यास मदत करत असल्याने, अनियमित कालावधीमुळे तुम्हाला ऑस्टिओपोरोसिस होण्याचा धोका वाढू शकतो.

हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग:

इस्ट्रोजेनची पातळी कमी झाल्यामुळे, अनियमित मासिक पाळीमुळे हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोग होण्याचा धोका देखील वाढू शकतो.

एंडोमेट्रियल हायपरप्लासिया:

दीर्घकाळ उपचार न केल्यास, अनियमित कालावधीमुळे एंडोमेट्रियल हायपरप्लासिया होण्याची शक्यता वाढू शकते. या स्थितीत, गर्भाशयाचे अस्तर साधारणपणे जाड होते, ज्यामुळे एंडोमेट्रियल कर्करोग देखील होऊ शकतो.

अनियमित कालावधीसाठी उपचार
अनियमित कालावधीसाठी येथे काही उपचार आहेत जे तुमचे डॉक्टर सुचवू शकतात:

• हार्मोन थेरपी: एस्ट्रोजेन- आणि प्रोजेस्टेरॉन-आधारित गर्भनिरोधक घेतल्याने तुमची हार्मोनची पातळी वाढण्यास मदत होते. हे मदत करू शकते:
• ओव्हुलेशन नसल्याचा प्रभाव उलट करा
• तुमची मासिक पाळी नियमित करा
• तुमची मासिक पाळी व्यवस्थापित करणे सोपे करा
• PCOS सारख्या संबंधित आरोग्य स्थितीची लक्षणे कमी करा
• आपल्या जीवनाची गुणवत्ता सुधारा

वजन व्यवस्थापन:

शरीरातील चरबीचा अतिरेक आणि अभाव या दोन्ही गोष्टी तुमच्या मासिक पाळीवर परिणाम करू शकतात. तुमच्या बॉडी मास इंडेक्स (BMI) नुसार, मध्यम वजन प्राप्त केल्याने तुम्हाला ओव्हुलेशन आणि तुमचे सायकल नियमन करण्यात मदत होऊ शकते.

पोषण थेरपी:

एक आहारतज्ञ तुम्हाला तुमचे हार्मोन आरोग्य सुधारण्यासाठी काय खावे हे शोधण्यात मदत करू शकतो. ते तुमची मासिक पाळी चांगल्या प्रकारे नियंत्रित करण्यासाठी तुमच्या विशिष्ट आहाराच्या गरजांनुसार तुमच्या आहाराचे नियोजन करण्यात मदत करू शकतात.

मानसिक आरोग्य समर्थन:

तुमच्या अनियमित मासिक पाळीचे कारण नैराश्य, चिंता, तणाव किंवा खाण्यापिण्याची विकृती असल्यास, डॉक्टर टॉक थेरपी, पौष्टिक समुपदेशन आणि समर्थन गट यासारख्या मनोवैज्ञानिक समर्थनाची शिफारस करू शकतात.

डॉक्टरांना कधी भेटायचे
अधूनमधून अनियमित मासिक पाळी येणे ही सामान्य गोष्ट आहे. यौवन, गर्भनिरोधक किंवा पेरीमेनोपॉजमुळे अनियमित मासिक पाळी येण्यासाठी सहसा कोणत्याही उपचारांची आवश्यकता नसते. तथापि, डॉक्टरांना भेटा जर:

• तुम्ही कोणत्याही स्पष्ट कारणाशिवाय दीर्घकाळ अनियमित मासिक पाळीचा अनुभव घेतला आहे
• तुम्ही ४५ वर्षाखालील आहात आणि तुम्हाला अनियमित मासिक पाळी येत आहे
• तुमच्या मासिक पाळींमधील अंतर २१ दिवसांपेक्षा कमी किंवा ३५ दिवसांपेक्षा जास्त आहे
• तुमची मासिक पाळी ७ दिवसांपेक्षा जास्त असते
• तुमच्या सर्वात लांब आणि तुमच्या सर्वात लहान मासिक पाळीत किमान २० दिवसांचा फरक आहे
• तुमची अनियमित मासिक पाळी एखाद्या औषधामुळे किंवा आरोग्याच्या स्थितीमुळे असू शकते
• पेल्विक वेदना सारख्या इतर लक्षणांसह तुम्हाला अनियमित मासिक पाळीचा अनुभव येत आहे
• तुमची मासिक पाळी अनियमित आहे आणि तुम्ही बाळासाठी प्रयत्न करत आहात
• तुमचे डॉक्टर तुमच्या अनियमित मासिक पाळीच्या मूळ कारणाचे निदान करतील, जर असेल तर, आणि त्या कारणावर आधारित उपचारांचा कोर्स सुचवतील.

मासिक पाळी अनियमित असताना बाळासाठी कसे प्रयत्न करावे
अनियमित मासिक पाळीमुळे तुम्हाला गर्भधारणा करणे कठीण होऊ शकते कारण तुम्ही नियमितपणे ओव्हुलेशन करत नसाल. मासिक पाळी वगळल्यास, ओव्हुलेशन काही महिन्यांपर्यंत होत नाही.

जर तुमची मासिक पाळी अनियमित असेल आणि तुम्ही बाळासाठी प्रयत्न करत असाल, तर दर २-३ दिवसांनी सेक्स केल्याने फायदा होऊ शकतो. तुम्ही आमच्या मोफत ओव्हुलेशन कॅल्क्युलेटरचा वापर करून तुमचा ओव्हुलेशन कालावधी देखील ट्रॅक करू शकता. अनियमित कालावधीसाठी सायकलची लांबी बदलत असल्याने, तुमच्या मासिक पाळीची सरासरी लांबी निश्चित करण्यासाठी, तीन मासिक पाळीत दिवसांची संख्या जोडा आणि एकूण तीनने विभाजित करा.

जर तुम्हाला नैसर्गिकरित्या गरोदर राहण्यासाठी धडपड करत असाल तर तुम्हाला स्त्रीरोगतज्ञ किंवा फर्टिलिटी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा लागेल.