किशोरवयीन मुलांमधील नैराश्याची लक्षणे,कारणे आणि उपाय

 ११-१६ वयोगटातील वर्षे सामान्यतः अशांत काळ म्हणून वर्गीकृत केली जातात कारण मुले शारीरिक आणि मानसिकदृष्ट्या वाढीच्या अनेक बदलांमधून जात असतात. सहानुभूती आणि प्रेमाने या समस्यांशी त्याच्याजवळ बोलणे संवाद साधणे हा एक उत्तम पर्याय आहे.किशोरवयीन मुलांसोबत निरोगी नातेसंबंध निर्माण करण्यासाठी आणि चिंता प्रभावीपणे हाताळण्यासाठी खालील काही महत्त्वाच्या पायऱ्या आहेत. कोणतीही पायरी/उपाय एकाकीपणे कार्य करत नाहीत आणि काही किंवा सर्वांचे संयोजन सर्वात प्रभावी असेल.

नैराश्याची सुरुवातीची लक्षणे

खाण्याच्या सवयी मध्ये बदल म्हणजे जास्त खाणे किंवा आतिशय कमी , झोपेच्या पद्धतींमध्ये बदल,  साध्या सरळ गोष्टी किंवा आरोग्यदायी क्रियाकलापांमध्ये रस कमी होणे, शाळा-कॉलेजमधील ग्रेड कमी होणे आणि प्राधान्याने अलग ठेवणे ही सर्व नैराश्याची सुरुवातीची लक्षणे आहेत. कामगिरी करण्याची मागणी वाढणे, मित्रांशी स्पर्धा करणे इत्यादींमुळे देखील विनाकारण ताण येऊ शकतो. सुरुवातीच्या टप्प्यावर या लक्षणांबद्दल जागरुक राहिल्याने पुढील नुकसान रोखण्यात/थांबण्यास मदत होऊ शकते आणि किशोर वयीन मुलांना या गोष्टीना सामना करण्यासाठी निरोगी मार्गांकडे मार्गदर्शन केले जाऊ शकते.

कारणे समजून घेणे गरजेचे 

पालकांनी त्यांच्या भावना किंवा विचारांचा न्याय करू नये किंवा टीका करू नये.किशोरवयीनांना त्यांच्या भावना आणि विचार योग्यच आहे असे वाटणे महत्वाचे आहे कारण ते त्या गोष्टीतून जात असतात तो त्यांच्या जीवनाचा खरा भाग आहे. किशोरवयीन मुलांबद्दल संवेदनशील असणे गरजेचं आहे कारण ते अनेक प्रकारच्या भावनांना सामोरे जातात स्पेसिअली यौवन हा सर्वात महत्त्वाचा अनुभव आहे हे त्यांचे संक्रमण समजून घेण्यासाठी एक महत्त्वाची पायरी आहे. राग, गोंधळ, मत्सर, पालन न करणारी वृत्ती, आई-वडील किंवा वडीलधाऱ्यांबद्दल नापसंती, गुप्तता/गोपनीयतेची उच्च गरज इ. ही त्यांच्या भावना किंवा भावनांची काही उदाहरणे आहेत. या भावनांच्या तीव्रतेला योग्य रीतीने सामोरे जाण्यास त्यांच्या असमर्थतेमुळे आणि सामान्य किशोरवयीन समस्या वाढवण्यामुळे अपमानास्पद वागणूक उद्भवते.

सर्व चर्चे तील किंवा विषयातील "निषिद्ध" शब्द काढून टाका

तुमच्या मुलांशी बोलणे त्यांना माहिती देण्यास सक्षम करेल आणि विषयातील "निषिद्ध" काढून टाकेल. इंटरनेटचा परिणाम म्हणून आज किशोरवयीन मुलांमध्ये एक्सपोजरची पातळी अतुलनीय आहे हे रहस्य नाही. इतर सामान्य किशोरवयीन समस्यांपैकी सायबर व्यसन ही सर्वात वेगाने वाढणारी समस्या आहे. पालकांनी त्यांच्या किशोरवयीन मुलांशी बोलून त्यांना सायबर सुरक्षेबद्दल जागरूक केले पाहिजे – आणि इंटरनेटपासून स्वतःचे संरक्षण कसे करावे.
या साठी पालक नियमांची एक सूची तयार करू शकतात जे स्पष्टपणे सांगतात की इंटरनेट कधी वापरायचे, त्यांनी कोणत्या साइटला भेट द्यायची आणि त्यांनी कोणत्या सुरक्षा उपायांचे पालन केले पाहिजे आणि "का" यावर स्पष्टपणे चर्चा केली. तथापि, या विषयांबद्दल वेळेवर, निरोगी, तथ्यात्मक आणि नियमित संभाषण त्यांना माहितीपूर्ण निवड करण्यात मदत करेल.

उपाय 

किशोरवयीन मुलांचे मत किंवा निर्णय त्यांचा आत्मविश्वास आणि आत्मसन्मान वाढवतील. सकारात्मक आत्मसन्मान विकसित करण्याच्या बहुतेक तरुणांच्या क्षमतेवर कौटुंबिक जीवन आणि पालकांच्या टीकेचा परिणाम होतो. आदर हा परस्पर सद्गुण बनवण्याने पालक आणि मुलामध्ये मजबूत बंध निर्माण होण्यास मदत होईल.

संवाद

प्रत्येक पालकाचा पालकत्वाकडे पाहण्याचा दृष्टिकोन वेगळा असतो. किशोरवयीन काळात मूल आणि पालक यांच्यातील निरोगी नातेसंबंध सर्वात आवश्यक असतात. संवाद हा संबंध विकसित करण्याची गुरुकिल्ली आहे, ज्यामुळे मुलास त्यांच्या पालकांशी बोलण्यास सोयीस्कर वाटते. मित्र आणि पालक यांच्यात योग्य संतुलन शोधणे महत्वाचे आहे कारण हे आवश्यक संबंध विकसित करण्यात मदत करेल. साठी उदा. खूप लठ्ठ, खूप हाडकुळा, खूप उंच किंवा खूप लहान असण्यासारख्या शारीरिक प्रतिमेच्या चिंतेचा सामना करत असलेल्या किशोरांना पालकत्वाकडे संतुलित दृष्टिकोनाचा फायदा होईल, जे चांगल्या संबंधामुळे उद्भवू शकते.

विश्वास आणि स्वीकृती

विश्वास हा कोणत्याही नात्याचा पाया असतो. हेरगिरी करणे, मित्रांसोबत उलट प्रश्न/तपासणे किंवा शंका घेणे बंधनात अडथळा आणेल, ज्यामुळे खोटे बोलणे, चोरी करणे, लपविणे आणि अनादर करणे यासारखे अपमानकारक वर्तन होते. तुमचे किशोरवयीन मुले जसे आहेत तसे स्वीकारणे आणि त्यांच्यामध्ये विश्वास निर्माण करणे महत्त्वाचे आहे. हे त्यांना स्वतःवर तसेच त्यांच्या जवळच्या वातावरणात विश्वास ठेवण्यास आणि स्वीकारण्यास मदत करेल.

समस्यांबद्दल मोकळेपणाने बोलणे आवश्यक

स्पष्ट संप्रेषण चॅनेल अनेक शक्यता उघडते. हे केवळ नातेसंबंध वाढवत नाही तर मुलाला गुंडगिरी, साथीदारांचा दबाव आणि गैरवर्तन यासारख्या संवेदनशील विषयांबद्दल पालकांमध्ये विश्वास ठेवण्यास मदत करते. पालकांनी त्यांच्या किशोरवयीन मुलांशी डेटिंग, सेक्स, ड्रग्स आणि अल्कोहोल यासारख्या काही सामान्य किशोरवयीन समस्यांबद्दल मोकळेपणाने बोलणे आवश्यक आहे. चांगल्या आणि वाईट मुद्यांवर चर्चा करण्याची ही असमर्थता त्यांना कुतूहलातून चुकीची पावले उचलण्यास प्रवृत्त करते. संवादाचा प्रभावी वापर किशोर आणि पालक यांच्यात विश्वास, आदर आणि स्वीकृती निर्माण करेल.

पालकांच्या अनुपस्थितीतही मदत मिळविण्याबद्दल माहिती

बदलत्या काळानुसार व्यावसायिक मदत घेणे ही एक सामान्य प्रथा आणि अधिक सुलभ बनली आहे. पालकांच्या अनुपस्थितीतही मदत मिळविण्याबद्दल माहिती देऊन किशोरवयीन मुलांना सक्षम करणे महत्त्वाचे आहे. पालकांनी स्वतःच्या गरजा आणि मर्यादांची जाणीव असणे आणि मदत घेण्यास किंवा स्वीकारण्यास खुले असणे तितकेच महत्त्वाचे आहे.