सिकल सेल म्हणजे काय ? कारणे, प्रतिबंधक उपाय

हा आजार पूर्णत: आनुवांशिक आहे.आनुवंशिक शास्त्राच्या नियमांनुसार हा दोष दोन प्रकारांत आढळतो. यातला एक प्रकार म्हणजे ‘सिकल सेल वाहक’ (कॅरिअर) आणि दुसरा म्हणजे ‘सिकल सेल पीडित’ (सफरर). वाहक व्यक्ती ही केवळ आजाराची वाहक असते. या व्यक्तीत आजाराची कोणतीच लक्षणे दिसत नाहीत. कोणत्याही संसर्ग मुळे, सूक्ष्म जंतू किंवा विषाणूमुळे किंवा पोषक आहारच्या कमतरतेने हा आजार होत नाही.

  सिकल सेल म्हणजे काय?

• निरोगी माणसाच्या लाल रक्तपेशींचे सूक्ष्मदर्शक यंत्राखाली निरीक्षण केल्यास त्यांचा आकार गोलाकार दिसतो.
• पण सिकल सेल रुग्णाच्या लाल रक्तपेशी विळ्यासारख्या आकाराच्या, वेडय़ावाकडय़ा दिसतात.सिकल म्हणजे विळी जी शेतात काम करताना वापरली जाते त्याप्रमाणेच हे सेल दिसतात बाकीच्या निरोगी रुग्णाचे गोलाकार लाल पेशी असतात.
• सिकल सेल अँनिमिया हा एक वंशपरंपरागत लाल रक्तपेशी विकार आहे ज्यामध्ये रुग्णाच्या शरीरात ऑक्सिजन वाहून नेण्यासाठी पुरेश्या निरोगी लाल रक्तपेशी नाहीत असे दिसुन येते.

साधारणपणे, लवचिक, गोल लाल रक्तपेशी रक्तवाहिन्यांमधून सहजपणे हलतात. सिकल सेल अँनिमियामध्ये, लाल रक्तपेशी सिकल किंवा चंद्रकोर चंद्राच्या आकाराचे असतात. या कडक, चिकट पेशी लहान रक्तवाहिन्यांमध्ये अडकू शकतात, ज्यामुळे शरीराचा काही भागांमध्ये रक्त प्रवाह आणि ऑक्सिजन मंद किंवा अवरोधित होऊ शकतो.

गर्भधारणेच्या गुंतागुंत

1. सिकल सेल अँनिमियामुळे गर्भधारणेदरम्यान उच्च रक्तदाब  
2. रक्ताच्या गुठळ्या होण्याचा धोका वाढतो.
3. गर्भपात 
4. अकाली जन्म आणि कमी वजनाचे बाळ जन्माला येण्याचा धोका वाढू शकतो.

जर तुम्ही सिकल सेल गुणधर्म बाळगत असाल, तर गर्भधारणेचा प्रयत्न करण्यापूर्वी अनुवांशिक समुपदेशकाला भेटल्याने तुम्हाला सिकल सेल अँनिमिया असणाऱ्या मुलाचा धोका समजण्यास मदत होऊ शकते. ते संभाव्य उपचार, प्रतिबंधात्मक उपाय आणि पुनरुत्पादक पर्याय देखील समजावून सांगू शकतात.

लक्षणे

• सिकल सेल अँनिमियाची चिन्हे आणि लक्षणे साधारणपणे वयाच्या 5 महिन्यांच्या आसपास दिसतात. ते व्यक्तीपरत्वे बदलू शकतात आणि काळानुसार बदलतात. 
• या आजाराच्या रुग्णांमध्ये कायम शारिरिक थकवा,अशक्तपणा दिसतो.
• सिकल पेशी कमकुवत असल्यामुळे सहजपणे तुटतात आणि मरतात, ज्यामुळे लाल रक्तपेशी चा खूप कमी संचय शरीरात असतो.
• लाल रक्तपेशी साधारणपणे 120 दिवसांपर्यंत जिवंत राहतात. पण सिकल पेशी साधारणपणे 10 ते 20 दिवसात मरतात, ज्यामुळे लाल रक्तपेशींची कमतरता (अशक्तपणा) आढळतो.
• पुरेशा लाल रक्तपेशींशिवाय, शरीराला पुरेसा ऑक्सिजन मिळत नाही, ज्यामुळे थकवा येतो.
•  सिकल-आकाराच्या लाल रक्तपेशी लहान रक्तवाहिन्यांमधून तुमच्या छाती, उदर आणि सांध्यातील रक्तप्रवाह अडवतात तेव्हा वेदना वाढतात. रुग्णाच्या  हाडांमध्येही वेदना होऊ शकतात.
• वेदना तीव्रतेमध्ये बदलते आणि काही तास ते काही आठवडे टिकू शकते. काही लोकांना वर्षाला फक्त काही दिवसाचं वेदनांचे संकट किंवा ठराविक कालावधी  असतो . इतरांना वर्षभरात एक डझन किंवा त्याहून अधिक वेदनांना समोर जावं लागते. तीव्र वेदना जर रुग्णाला होत असतील तर रुग्णालयात मुक्काम आवश्यक आहे.

1) काही किशोरवयीन आणि सिकल सेल अँनिमिया असलेल्या प्रौढांना देखील तीव्र वेदना होतात, ज्यामुळे हाडे आणि सांधे खराब होणे, अल्सर आणि इतर कारणे होऊ शकतात.
हात आणि पाय सूज. सूज हा सिकल-आकाराच्या लाल रक्तपेशींमुळे होतो ज्यामुळे हात आणि पायांमध्ये रक्त प्रवाह अवरोधित होतो.

2) वारंवार संसर्ग सतत आजार पण. सिकल पेशी प्रत्येक अवयवाला हानी पोहोचवू शकतात, ज्यामुळे संक्रमण होण्याची दाट शक्यता नाकारता येत नाही. 

 3) लाल रक्तपेशी आपल्या शरीराला ऑक्सिजन आणि वाढीसाठी आवश्यक पोषक तत्वांचा पुरवठा करतात. निरोगी लाल रक्तपेशींची कमतरता लहान मुलांमध्ये आणि मुलांमध्ये वाढ कमी करू शकते आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये तारुण्य विलंब करू शकते.

4) शरीरातला सर्वात नाजूक भाग डोळे आणि त्या डोळ्यांना पुरवणाऱ्या लहान रक्तवाहिन्या सिकल पेशींशी जोडल्या जाऊ शकतात. हे डोळयातील पडदा - व्हिज्युअल इमेजेसवर प्रक्रिया करणाऱ्या डोळ्याचा भाग - आणि दृष्टीसंबंधी समस्या निर्माण करू शकते. 

डॉक्टरांचा सल्ला किती आवश्यक 

सिकल सेल निदान सामान्यतः नवजात स्क्रीनिंग प्रोग्रामद्वारे बालपणात केले जाते. जर तुम्हाला किंवा तुमच्या मुलाला खालीलपैकी कोणतीही समस्या उद्भवली तर लगेच डॉक्टरांना भेटा किंवा आपत्कालीन वैद्यकीय सेवा घ्या:

• ताप हे सर्वप्रथम लक्षण आसु शकते.
• सिकल सेल असलेल्या लोकांना गंभीर संसर्गाचा धोका वाढतो.
• उदर, छाती, हाडे किंवा सांध्यात वेदना यासारख्या तीव्र वेदनां होणे.
• हात किंवा पाय सूज.
• ओटीपोटात सूज
• निस्तेज त्वचा किंवा फिकट नखे ​​.त्वचेवर पिवळा रंग किंवा डोळे पांढरे.स्ट्रोकची चिन्हे किंवा लक्षणे. जर तुम्हाला एकतर्फी पक्षाघात किंवा चेहरा, हात किंवा पाय अशक्तपणा दिसला; गोंधळ; चालताना किंवा बोलताना त्रास; अचानक दृष्टी बदलणे किंवा अस्पष्ट सुन्नपणा; किंवा तीव्र डोकेदुखी

प्रतिबंधक उपाय

हा आजार मुळासकट बरा करणारे औषध उपलब्ध नसल्या कारणाने प्रतिबंधक उपाय म्हणून या आजाराचे रुग्ण मूल जन्मास येऊ नये याबद्दल काळजी घेण्याची संकल्पना समोर आली. ‘महाराष्ट्र आरोग्य मंडळ’ ही एक स्वयंसेवी संस्था असून संस्थेतर्फे नंदुरबार जिल्ह्य़ातील धडगांवमध्ये सिकल सेल दवाखाना चालवला जातो. येथे सिकल सेल आजाराचे निदान व उपचार मोफत केले जातात.

• अचूक निदान
• योग्य औषधोपचार 
• पोषक आहार
• बोन मॅरो ट्रान्सप्लांटेशन, जीन थेरपी, स्टेम सेल ट्रान्सप्लांटेशन आधुनिक उपचार
• आयुर्वेदिक औषधे उपयुक्त 

तुमच्या सूचनांपैकी एक आमचा पुढचा ब्लॉग चांगला बनवू शकतो, मग कृपया कमेंट करा, जर तुम्ही ब्लॉग मध्ये दिलेल्या माहितीवर समाधानी असाल तर नक्कीच इतर पालकांसोबत शेअर करा