1 वर्षां आतील बाळांना मिठाची गरज असते का? – एक संपूर्ण मार्गदर्शक

पालकत्वाचा प्रवास हा अनुभव अत्यंत सुंदर, पण तितकाच जबाबदारीने भरलेला असतो. जेव्हा आपल्या लहानशा बाळासाठी अन्न तयार करायचं असतं, तेव्हा प्रत्येक घटक, प्रत्येक घटकाचे प्रमाण विचारपूर्वक ठरवावे लागते. यामध्ये मीठ (सोडियम क्लोराईड) हा एक अत्यंत चर्चेचा विषय आहे.

आज आपण या ब्लॉगमध्ये सविस्तर चर्चा करूया की:

1 वर्षांखालील बाळांना मिठाची गरज असते का?

का डॉक्टर 1 वर्षांपूर्वी मीठ टाळायला सांगतात?

मीठ न दिल्यास काय फायदे होतात?

नैसर्गिक सोडियमचे स्रोत कोणते?

आणि आपण कोणत्या अन्नपदार्थांची काळजी घ्यावी.

बाळाच्या शरीरासाठी सोडियम किती महत्त्वाचं?

सोडियम हे शरीरासाठी आवश्यक खनिज आहे.

त्याचे मुख्य कार्य:

पेशींचा कार्यतंत्र नीट चालवणे

द्रवपदार्थांचे संतुलन राखणे

स्नायूंना कार्यक्षम ठेवणे

मेंदूला संदेश पोहोचवणे

परंतु लक्षात ठेवा – ही गरज अतिशय अल्प प्रमाणात असते, विशेषतः नवजात व 1 वर्षांखालील बाळांमध्ये.

1 वर्षांखालील बाळांना मिठाची गरज असते का?

नाही. 6 महिने ते 12 महिने वयोगटातील बाळांसाठी भरपूर प्रमाणात सोडियम मात乳दूधात किंवा फॉर्म्युला मिल्क मधून मिळतो. त्यांना अतिरिक्त मीठ घालून दिलेले अन्न शरीरासाठी आवश्यक नाही, उलट त्याचे दुष्परिणाम होऊ शकतात.

मीठ का टाळायला हवं?

बाळाची मूत्रपिंडं (kidneys) अजून पूर्णपणे विकसित झालेली नसतात.

मीठातील सोडियम हे किडनीवर जास्त भार टाकू शकते.

हाय ब्लड प्रेशरची (उच्च रक्तदाब) शक्यता वाढते – बालपणात जास्त मीठ खाल्ल्यामुळे पुढे जाऊन रक्तदाबाचे विकार होऊ शकतात.

चविष्टीला वळवणे – लहानपणापासून जर चटकदार चव दिली, तर नैसर्गिक अन्नाची चव त्यांना कमी आकर्षक वाटते.

जास्त मीठ – हृदयविकार, लठ्ठपणा, मधुमेह यांचा धोका – अनेक अभ्यासांनी दाखवून दिलं आहे की बालपणात मीठाचं प्रमाण जास्त असणं हे पुढील आजारांना कारणीभूत ठरू शकतं.

बाळासाठी दररोज किती मीठ (सोडियम) योग्य आहे?

वय कमाल सोडियम गरज (दररोज)

0 – 6 महिने 100 mg (केवळ मात乳दूधात पुरेसं असतं)

7 – 12 महिने 370 mg (फळ, भाज्या, दूध इत्यादी नैसर्गिक स्रोत पुरेसे असतात)

लक्षात घ्या:

1 ग्रॅम मीठात सुमारे 400 mg सोडियम असते.

याचा अर्थ असा की बाळाला जर 1 ग्रॅम सुद्धा मीठ दिलं, तर त्याचं दैनंदिन मर्यादेपेक्षा जास्त मीठ होऊन जातं.

नैसर्गिकरित्या मिळणाऱ्या सोडियमचे स्रोत कोणते?

बाळाला दिल्या जाणाऱ्या खालील अन्नपदार्थांमध्ये नैसर्गिकरित्या थोड्या प्रमाणात सोडियम असते:

दूध / आईचे दूध

दही

गाजर

बीटरूट

बटाटा

पालक

काकडी

टोमॅटो

भोपळा

ही अन्नद्रव्ये पुरेसे असतात बाळाच्या सोडियम गरजा भागवण्यासाठी.

मीठ दिल्यास काय होऊ शकतं?

किडनीवर भार – अपुरी विकास झालेली मूत्रपिंडं पूर्ण क्षमतेने मीठ फिल्टर करू शकत नाहीत.

पाणी धरून ठेवण्याची प्रवृत्ती वाढते – यामुळे शरीरात सूज, थकवा येतो.

रुचिपालट – पुढे जाऊन भाजी किंवा फळं खाण्याची सवय लागत नाही.

कोणती अन्नपदार्थं टाळावीत?

1 वर्षांखालील बाळासाठी खालील अन्नांपासून शक्यतो दूर राहा:

पॅकेज्ड फूड (चिप्स, नमकीन, क्रॅकर्स)

बिस्किट्स

पनीर (खूप मीठ असतो)

बटाटा वेफर्स

पिझ्झा/पास्ता सॉस

हॉटेलचं अन्न

घरच्या अन्नात सुद्धा अतिरिक्त मीठ टाळा.

1 वर्षांनंतरच मीठ कधी आणि कसे सुरू करावे?

1 वर्षानंतर, बाळासाठी अन्नात अतिशय थोड्या प्रमाणात मीठ घालणे सुरू करता येते.

टिप:

सुरुवातीला दररोज अर्धा चिमूट मीठ पुरेसे आहे.

शक्यतो सेंधा मीठ/रॉक सॉल्ट वापरणं योग्य (त्यात खनिजांचं प्रमाण नैसर्गिक असतं).

भाज्या, डाळी, खिचडी यात थोडं थोडं मीठ घालून सुरुवात करा.

बाळाची प्रतिक्रिया बघा – खूप चविष्ठ पदार्थ टाळा.

काही घरगुती पर्याय – चव वाढवणारे पण मीठ नसलेले

जिरं पूड

हळद

साजूक तूप

लसूण (9-10 महिन्यांनंतर)

कोथिंबीर

ओवा

हे पदार्थ नैसर्गिक चव वाढवतात, आणि बाळाच्या पचनाला मदत करतात.

काय लक्षात ठेवावे?

1 वर्षांखालील बाळांना अतिरिक्त मीठ देणे टाळा

त्यांच्या अन्नात नैसर्गिक चव असू द्या

सोडियमची गरज दूध, भाजी, फळांतून भागते

बाळाची मूत्रपिंडं अजून प्रौढ झालेली नसतात

एकदा सवय लागल्यावर बाळांना पुढे अन्न नकोसं वाटू शकतं

पालकांनी काय करावे?

बाळासाठी स्वतंत्र अन्न शिजवा, जेथे मीठ घातलेलं नसेल

एक वर्षानंतर हळूहळू आणि कमी प्रमाणात मीठ देण्यास सुरुवात करा

डॉक्टरचा सल्ला घ्या, विशेषतः जर बाळाला काही विशेष आरोग्य समस्या असतील

पॅकेज्ड फूड किंवा हॉटेलचं अन्न शक्यतो टाळा

बाळाची चवसंगती नैसर्गिक राहावी यासाठी फळे, भाज्यांचा आधार घ्या

पालकत्वात छोट्या छोट्या गोष्टींचा खूप मोठा परिणाम होतो. बाळाच्या सुरुवातीच्या वर्षांमध्ये जर आपण योग्य आहार देऊन त्यांच्या चविविकासाला नैसर्गिक वाट दाखवली, तर त्यांचे संपूर्ण आयुष्य आरोग्यदायी आणि आनंदी राहील!