गरोदरपणात वाढलेला युरिक अ‍ॅसिड आणि उन्हाळ्याचा त्रास: काळजी, आहार आणि उपाय

गरोदरपणा ही स्त्रीच्या आयुष्यातील एक अतिशय संवेदनशील आणि महत्वाची अवस्था असते. या काळात शरीरात अनेक हार्मोनल बदल होतात, जे थेट आरोग्यावर परिणाम करू शकतात. याच काळात जर युरिक अ‍ॅसिड वाढले असेल, त्यात उन्हाळ्याचा कडाकाही असल्यास, तर त्रास आणखी वाढू शकतो. यासाठी विशेष काळजी आणि समतोल आहार गरजेचा असतो. चला तर पाहूया की, गरोदरपणात युरिक अ‍ॅसिडचे प्रमाण कमी ठेवण्यासाठी आणि उन्हाळ्यात आरोग्य जपण्यासाठी कोणते उपाय, आहार आणि जीवनशैली अवलंबावी.

युरिक अ‍ॅसिड म्हणजे काय?
युरिक अ‍ॅसिड हे शरीरातील प्युरिन नावाच्या रसायनाचे विघटन होऊन तयार होणारे एक निसर्गसिद्ध द्रव्य आहे. हे सामान्यतः लघवीद्वारे शरीराबाहेर टाकले जाते. परंतु जर शरीरात याचे प्रमाण वाढले, किंवा योग्य प्रमाणात बाहेर गेले नाही, तर हायपरयुरिसीमिया (Hyperuricemia) होते. गरोदरपणात यामुळे सूज, पाय दुखणे, मूत्रविकार, प्री-एक्लॅम्प्सिया यांसारखे त्रास होऊ शकतात.

उन्हाळ्याचे गरोदर स्त्रीवर होणारे परिणाम
उन्हाळ्यात तापमान अधिक असल्याने शरीरातील पाणी कमी होणे (डिहायड्रेशन), घाम जास्त येणे, थकवा, त्वचेच्या समस्या, तसेच रक्तदाबात चढउतार अशा समस्या निर्माण होतात. यामुळे युरिक अ‍ॅसिडचा लेव्हलही असंतुलित होऊ शकतो.

गरोदरपणात युरिक अ‍ॅसिड नियंत्रणात ठेवण्यासाठी आहार योजना:
1. भरपूर पाणी प्या:
दररोज 8 ते 10 ग्लास पाणी पिणे अत्यंत आवश्यक आहे.

युरिक अ‍ॅसिड लघवीद्वारे बाहेर टाकण्यासाठी पाण्याचा योग्य प्रमाणात वापर होणे गरजेचे आहे.

उन्हाळ्यात नारळपाणी, ताक, साखर न घालता लिंबूपाणी हे उत्तम पर्याय आहेत.

2. कमी प्युरिन असलेला आहार घ्या:
प्युरिनचे प्रमाण जास्त असलेले पदार्थ युरिक अ‍ॅसिड वाढवतात.

टाळावयाचे पदार्थ: बटाटेवडे, पालक, मशरूम, राजमा, मटण, मासे, मसूर, बिअर, बेकरी आयटम्स.

खावयाचे पदार्थ: डाळिंब, सफरचंद, केळी, गाजर, कोबी, दुधी, लाल भोपळा.

3. प्रोटीन योग्य प्रमाणात घ्या:
प्रोटीन गरजेचे आहे, पण त्याचा स्त्रोत महत्त्वाचा आहे.

पण फोडणीशिवाय उकडलेली मूगडाळ, टोफू, दूध, दही, पनीर यांचा योग्य वापर करा.

4. भरपूर फायबर्स असलेले अन्न:
फायबरमुळे युरिक अ‍ॅसिडचं शोषण कमी होतं.

ओट्स, गहू, ब्राउन राईस, फळांचे साल, भाज्या अशा घटकांचा आहारात समावेश करा.

5. अँटीऑक्सिडंट्सचे सेवन:
ताज्या फळांमध्ये मिळणारे अँटीऑक्सिडंट्स सूज कमी करतात.

बेरी, डाळिंब, संत्र, टोमॅटो, लिंबू, आवळा हे फायदेशीर ठरतात.

गरोदरपणात उन्हाळ्यातील खबरदारी:
1. थेट उन्हात जाणे टाळा:
शक्यतो सकाळी १० ते दुपारी ४ दरम्यान उन्हात जाणे टाळा.

घराबाहेर जाताना कॉटनचे हलके कपडे, टोपी, छत्री, सनस्क्रीन वापरा.

2. डिहायड्रेशन होऊ देऊ नका:
शरीरातील इलेक्ट्रोलाइट्स बॅलन्स ठेवण्यासाठी ORS किंवा ताक, फळांचे रस यांचा समावेश करा.

चहा, कॉफी, कोल्ड ड्रिंक्स टाळा.

3. हलका आणि पचायला सोपा आहार घ्या:
वरण-भात, उकडलेली भाजी, सुप, फळांचा आहार उपयुक्त आहे.

एकाच वेळी भरपूर जेवण्याऐवजी दिवसातून ५-६ वेळा थोडं-थोडं खा.

4. स्वच्छतेची काळजी:
घामामुळे त्वचा खाजणे, रॅशेस, फंगल इन्फेक्शन होण्याची शक्यता असते.

रोज आंघोळ करा, सुतिचे अंतर्वस्त्र वापरा, गरोदरांसाठी विशेष लूज कपडे निवडा.

जीवनशैलीतील बदल:
1. मध्यम व्यायाम:
डॉक्टरांच्या सल्ल्याने रोज १५-३० मिनिटे चालणे, योगा, श्वसनाचे व्यायाम करता येतात.

यामुळे शरीरातील चयापचय सुधारतो आणि युरिक अ‍ॅसिड नियंत्रित राहतो.

2. पुरेशी झोप घ्या:
शरीराची झीज भरून निघण्यासाठी ७-८ तासांची गाढ झोप आवश्यक आहे.

3. तणावमुक्त राहा:
तणावामुळे शरीरात कॉर्टिसोल वाढतो, ज्याचा अप्रत्यक्ष परिणाम युरिक अ‍ॅसिडवर होतो.

ध्यानधारणा, संगीत, पुस्तक वाचन यांचा उपयोग करा.

डॉक्टरांचा सल्ला आणि तपासणी:
जर तुम्हाला पाय सुजणे, डोके दुखणे, उलट्या, लघवीत जलन, थकवा सारखे लक्षणं जाणवत असतील, तर ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.

दर महिन्याला युरिक अ‍ॅसिड चाचणी करून त्याचा ट्रॅक ठेवा.

वैद्यकीय सल्ल्याशिवाय कोणतीही औषधे घेऊ नका.

घरगुती नैसर्गिक उपाय:

• आवळा: रोज एक चमचा आवळा रस कोमट पाण्यात.
• लिंबू: लिंबूमध्ये सायट्रिक अ‍ॅसिड असून ते युरिक अ‍ॅसिडचे प्रमाण नियंत्रित करते.
• धणे-पाण्याचा काढा: सकाळी उपाशीपोटी एक कप कोमट धणे पाणी प्या.

तुळस: तुळशीची पाने रक्त शुद्ध करतात.

गरोदरपणात युरिक अ‍ॅसिड कमी करणारे व शरीराला थंडावा देणारे 10 समर फ्रुट्स:

1. डाळिंब (Pomegranate)
गुणधर्म: अँटीऑक्सिडंट्सने भरलेले

फायदे: युरिक अ‍ॅसिड कमी करतं, हिमोग्लोबिन वाढवतं, बाळाची मेंदू वाढ उत्तम करते

2. कलिंगड (Watermelon)
गुणधर्म: ९०% पाणी

फायदे: डिहायड्रेशनपासून संरक्षण, युरिक अ‍ॅसिड फ्लश करायला मदत, सूज कमी होते

3. संत्रं (Orange)
गुणधर्म: व्हिटॅमिन C आणि सायट्रिक अ‍ॅसिड

फायदे: शरीरात अल्कलाइन वातावरण निर्माण करतं, युरिक अ‍ॅसिड कमी करतं

4. सफरचंद (Apple)
गुणधर्म: फायबर आणि अँटीऑक्सिडंट्स

फायदे: युरिक अ‍ॅसिडचे प्रमाण नियंत्रणात ठेवते, पचन सुधारते

5. काकडीसारखं खरबूज (Muskmelon / Cantaloupe)
गुणधर्म: हायड्रेटिंग, थंड

फायदे: शरीरातील उष्णता कमी करते, लघवी साफ होते, युरिक अ‍ॅसिड बाहेर टाकायला मदत

6. बोर (Ber / Jujube)
गुणधर्म: लोह व अँटीऑक्सिडंट्स

फायदे: रक्तशुद्धी करते, युरिक अ‍ॅसिड कमी करते, पचन सुधारते

7. आंबा (Mango) - मर्यादित प्रमाणात
गुणधर्म: फॉलिक अ‍ॅसिडचा उत्तम स्रोत

फायदे: बाळाच्या वाढीसाठी उपयोगी; पण युरिक अ‍ॅसिड वाढवू नये म्हणून १ तुकडा पुरेसा

8. चिकू (Sapota)
गुणधर्म: नैसर्गिक साखर आणि फायबर

फायदे: ऊर्जा देते, बद्धकोष्ठता कमी करते, थोडकं प्रमाणात सुरक्षित

9. खरबूज 
गुणधर्म: पाचक एन्झाइम्सने भरलेली

फायदे: पचन सुधारते, युरिक अ‍ॅसिड घटवते

टीप: फक्त पूर्ण पिकलेल खरबूज गरोदरपणात सुरक्षित आहे

10. स्ट्रॉबेरी आणि ब्लूबेरी (Berries)
गुणधर्म: उच्च अँटीऑक्सिडंट्स

फायदे: सूज कमी करतात, युरिक अ‍ॅसिडचे प्रमाण संतुलित ठेवतात

काही उपयोगी टिपा:
फळं नेहमी स्वच्छ धुऊन, शक्यतो संध्याकाळी किंवा सकाळी खावीत

फळरस टाळा — त्याऐवजी पूर्ण फळे खाल्ल्यास फायबरही मिळते

जर एखाद्या फळामुळे ऍसिडिटी, सूज किंवा इतर त्रास होत असेल, तर ते तात्काळ बंद करा आणि डॉक्टरांचा सल्ला घ्या

गरोदरपणात युरिक अ‍ॅसिडचे प्रमाण वाढणे आणि उन्हाळ्याच्या तापमानाचा परिणाम एकत्र झाल्यास, आई आणि बाळासाठी धोका निर्माण होऊ शकतो. त्यामुळे वेळेवर योग्य आहार, पाणीपिण्याची सवय, तापमानाशी जुळवून घेणारी जीवनशैली आणि डॉक्टरांचा सल्ला हे सर्व अंगीकारणे गरजेचे आहे. निसर्गाशी जवळीक ठेवून आणि घरगुती उपायांनीही आपण युरिक अ‍ॅसिड नियंत्रणात ठेवू शकतो. स्वस्थ आई म्हणजेच निरोगी बाळाचा पाया!