कशी ओळखाल मुदतपूर्व प्रसूती!! जाणून घ्या कारणे आणि लक्षणे

बहुतेक स्त्रियांसाठी, गर्भधारणा कालावधी सामान्यतः 40 आठवडे टिकतो. खरं तर, 37 ते 40 आठवड्यांच्या दरम्यान जन्मलेल्या बाळांना पूर्ण कालावधी मानले जाते. तथापि, 37 आठवड्यांपूर्वी तुम्हाला प्रसूती होण्याची दाट शक्यता असते. याला वैद्यकीय क्षेत्रात मुदतपूर्व प्रसूती असे संबोधले जाते आणि याचा अर्थ असा होतो की तुमचे शरीर तुमच्या बाळाला लवकर जन्म देण्यास तयार आहे. गरोदर असताना, तुम्ही मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे ओळखणे आणि समजून घेणे महत्वाचे आहे, जेणेकरून तुम्ही तुमच्या गर्भधारणेच्या अंतिम टप्प्यात स्वतःचे प्रभावीपणे मूल्यांकन करू शकाल आणि आवश्यक असल्यास वैद्यकीय मदत घ्या.

अकाली प्रसूती, जे तुमचे शरीर प्रसूतीसाठी तयार होत असल्याची चिन्हे दर्शवते, बहुतेकदा लवकर जन्म होतो. तथापि, बहुतेक प्रकरणांमध्ये काळजी करण्याचे कारण नाही आणि काही प्रकरणांमध्ये वैद्यकीय व्यवसायी प्रसूतीस उशीर करण्यास सक्षम आहेत आणि जेव्हा आपणास अपेक्षित आहे तेव्हा आपण जन्म देऊ शकता. या लेखात, आम्ही मुदतपूर्व प्रसूती म्हणजे काय आणि अकाली प्रसूतीची चिन्हे शोधू.  

मुदतपूर्व म्हणजे काय?

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) नुसार, गर्भधारणेचे 37 आठवडे पूर्ण होण्यापूर्वी बाळ जन्माला आल्यास त्यांना मुदतपूर्व असे म्हटले जाऊ शकते. गर्भधारणेच्या 20 ते 37 आठवड्यांच्या दरम्यान तुमचे शरीर जन्मासाठी तयार होते आणि तुम्हाला तुमच्या गर्भाशय ग्रीवामध्ये नियमित आकुंचन जाणवू लागते तेव्हा अकाली प्रसूती होते. WHO च्या अहवालानुसार जगभरात अंदाजे 13.4 दशलक्ष मुदतपूर्व जन्मांची नोंद झाली. बाळाच्या जन्माच्या आधारावर, मुदतपूर्व प्रसूतीचे तीन प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाऊ शकते:

1. अत्यंत मुदतपूर्व - हे 28 आठवड्यांपेक्षा कमी कालावधीत जन्मलेल्या मुलांसाठी आहे

2. खूप मुदतपूर्व - हे 28-32 आठवड्यांच्या दरम्यान जन्मलेल्या मुलांसाठी आहे

3. मध्यम मुदतपूर्व - हे 32 ते 37 आठवड्यांच्या दरम्यान जन्मलेल्या बाळांसाठी आहे.  

तथापि, हे समजून घेणे अत्यावश्यक आहे की, तुमच्या गर्भधारणेदरम्यान तुम्हाला विविध प्रकारचे कळा येऊ शकते. यामुळे मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे ओळखणे कठीण होऊ शकते, ज्यामुळे प्रत्येक वेळी तुम्हाला तुमच्या ओटीपोटात दुखणे किंवा वैद्यकीय मदतीला उशीर होतो तेव्हा तुम्ही काळजी करू शकता. जेव्हा तुम्हाला शंका असेल तेव्हा तुमच्या डॉक्टरांशी संपर्क साधा आणि स्वतःची तपासणी करून घ्या.

तुम्ही मुदतपूर्व प्रसूतीमध्ये जात आहात अशी चिन्हे
जनजागृतीला अत्यंत महत्त्व आहे. जर तुम्ही सजग असाल आणि मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे आणि लक्षणांबद्दल जागरूक असाल, तर तुम्हाला प्रसूती होत आहे का आणि तुम्ही वैद्यकीय मदत घ्यावी का याचा उलगडा करणे तुमच्यासाठी सोपे होईल. तुम्हाला याची कधीच गरज भासणार नाही अशी खूप चांगली संधी आहे, परंतु हे चेतावणी चिन्हांबद्दल जाणून घेण्यास मदत करते. येथे काही सामान्य मुदतपूर्व प्रसूती लक्षणे आहेत ज्याबद्दल तुम्हाला माहिती असणे आवश्यक आहे:

वारंवार कळा / आकुंचन 
मुदतपूर्व प्रसूतीचे हे सर्वात महत्वाचे लक्षण आहे. जर तुम्हाला खरोखरच प्रसूती होत असेल, तर तुम्हाला कळा नियमितपणे होत असेल, सुमारे 10 मिनिटांच्या अंतराने, आणि जसजसा वेळ जाईल तसतसे ते अधिक वेदनादायक होतील. तुम्ही जरी फिरलात किंवा पडून राहण्याची स्थिती बदलली तरीही या वेदना कमी होणार नाहीत. तुमच्या गर्भधारणेच्या शेवटच्या टप्प्यात सुरू होणाऱ्या ब्रेक्सटन हिक्सच्या आकुंचनापासून तुम्ही मुदतपूर्व प्रसूतीची लक्षणे ओळखण्यास सक्षम असाल. हे नियमित नसतात आणि तितके तीव्र नसतात आणि सहसा वेळेनुसार कमी होतात.

तुमच्या पाठीत दुखणे
तुमच्या पाठीच्या खालच्या भागात एक वेदना हे तुमचे शरीर प्रसूतीसाठी तयार होत असल्याच्या लक्षणांपैकी एक आहे. वेदना येत राहण्याची शक्यता असते आणि ती फार नियमित नसते. परंतु ही पाठदुखी नाही जी तुम्ही सामान्यतः तिसऱ्या तिमाहीत अनुभवता कारण तुम्ही अधिक आरामदायी स्थितीत गेलात तरीही ती दूर होणार नाही.

क्रॅम्प्स
तुम्हाला मुदतपूर्व प्रसूतीची लक्षणे जाणवत असताना, तुम्हाला तुमच्या खालच्या ओटीपोटात किंवा पाठीच्या खालच्या भागात काही क्रॅम्प्स देखील जाणवू शकतात. हे पीरियड क्रॅम्प्ससारखे वाटू शकते.

योनीतून स्त्राव
तुम्हाला हलके रक्तस्त्राव किंवा योनीतून स्पॉटिंगसाठी लक्ष ठेवणे आवश्यक आहे. असे घडते जेव्हा तुमच्या गर्भधारणेदरम्यान तुमच्या गर्भाशयाला सील करणाऱ्या पडद्यासारखा श्लेष्मा बाहेर पडतो आणि परिणामी तपकिरी किंवा गुलाबी रक्ताच्या रेषा तयार होतात.

तुमच्या योनीतून द्रव गळत आहे
हे तुमचे गर्भशयातून पाणी तुटल्याचे लक्षण असू शकते. जर तुम्हाला तुमच्या योनीतून एक प्रकारचा पाणचट स्त्राव जाणवत असेल, तर तुम्ही तुमच्या वासाचा वापर करून ते द्रव मूत्र आहे की तुमचा अम्नीओटिक द्रव आहे हे ओळखण्यासाठी.

तुमच्या पेल्विक जागेत दबाव
तुमच्या योनी किंवा पेल्विक भागात दाब जाणवणे हे अकाली प्रसूतीच्या लक्षणांपैकी एक आहे. हे देखील लक्षण असू शकते की तुमचे बाळ लवकर येत आहे, आणि तुमच्या गर्भाशयाला खाली ढकलत आहे.

जरी ही काही सामान्य मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे आणि लक्षणे आहेत, तरीही काही चेतावणी चिन्हे आहेत ज्याकडे लक्ष देणे आणि त्वरित वैद्यकीय मदत घेणे आवश्यक आहे:

• जोरदार रक्तस्त्राव किंवा क्रॅम्पिंग
• बाळाच्या हालचाली कमी

मुदतपूर्व प्रसूतीची काही कारणे कोणती?
एखाद्याला मुदतपूर्व प्रसूती का होऊ शकते हे डॉक्टर निश्चितपणे सांगू शकत नसले तरी, काही ट्रिगर आणि जोखीम घटक भूमिका बजावू शकतात. काही सामान्य जोखीम घटक आहेत:

1. अकाली जन्माचा इतिहास

2. कमी वजन किंवा जास्त वजन असणे

3. वय

4. मुदतपूर्व जन्मांचा अनुवांशिक इतिहास

5. गर्भधारणेदरम्यान पुरेसे वजन न वाढणे

6. स्क्रीनिंग आणि जन्मपूर्व स्कॅन जे चेतावणी चिन्हे हायलाइट करू शकतात

7. हानिकारक रसायनांचा संपर्क

मुदतपूर्व प्रसूतीची इतर कारणे आहेत:

ताण
तुमच्या गरोदरपणात ते सावकाश घ्या आणि तणाव टाळण्याचा सल्ला डॉक्टरांनी देण्याचे एक कारण आहे. जास्त ताणतणाव, विशेषत: जेव्हा तुमच्या गर्भधारणेदरम्यान काही क्लेशकारक घटनांमुळे उद्भवते, परिणामी हार्मोनल बदल होऊ शकतात ज्यामुळे मुदतपूर्व प्रसूती होऊ शकतात.

धूम्रपान किंवा मद्यपान 
गर्भधारणेदरम्यान धूम्रपान किंवा मद्यपान केल्याने तुम्हाला आणि तुमच्या बाळाला हानिकारक विषारी पदार्थांचा सामना करावा लागू शकतो ज्यामुळे तुमच्या गर्भातील बाळाच्या ऑक्सिजनच्या पुरवठ्यात अडथळा येऊ शकतो. यामुळे गर्भपात आणि मुदतपूर्व जन्म होण्याची शक्यता वाढते आणि परिणामी तुमच्या बाळाच्या जन्माच्या वेळी शरीराचे वजन आदर्शापेक्षा कमी असू शकते.

गर्भधारणेतील गुंतागुंत
गर्भधारणेदरम्यानच्या समस्या किंवा आजार, जसे की प्लेसेंटा प्रिव्हिया किंवा गर्भधारणेचा मधुमेह, थायरॉईड, अशक्तपणा, तुमच्या यकृतातील समस्या, प्रीक्लेम्पसिया आणि अशा इतर समस्या लवकर प्रसूती होऊ शकतात.

एसटीडी किंवा योनिमार्गाचे संक्रमण
तुमच्या गर्भाशयात, गर्भाशयाच्या मार्गात किंवा योनीमध्ये होणारे संक्रमण हे सहसा मुदतपूर्व प्रसूतीसाठी सर्वात सामान्य कारणांपैकी एक मानले जाते. यापैकी कोणतेही संक्रमण, उपचार न केल्यास, शरीरात जळजळ होऊ शकते. यामुळे प्रोस्टॅग्लँडिन्स सोडण्यास चालना मिळते, जे तुम्ही पूर्ण मुदतीपर्यंत पोहोचल्यावर तुमचे श्रम प्रवृत्त करते.

हिरड्यांचे संक्रमण
नवीन संशोधनात असे आढळून आले आहे की गरोदरपणात तुमच्या शरीरातील हार्मोनल बदलांमुळे तुम्हाला हिरड्यांचा संसर्ग होण्याचा धोका असतो. आता, संशोधनानुसार, या संसर्गास कारणीभूत असलेल्या जिवाणूंमुळे तुमच्या ग्रीवा आणि गर्भाशयात जळजळ होऊ शकते आणि परिणामी प्रसूती सुरू होऊ शकतात.

गर्भधारणेदरम्यान कमी अंतर
तुमच्या मागील जन्मानंतर खूप लवकर गर्भधारणा झाल्यास मुदतपूर्व प्रसूती होऊ शकते कारण तुमचे शरीर अद्याप जन्मासाठी पूर्णपणे तयार झालेले नाही.

मुदतपूर्व प्रसूती रोखण्यासाठी तुम्ही काही करू शकता का?
वैद्यकीय हस्तक्षेपामुळे, अकाली जन्मलेल्या बाळांवर यशस्वी आणि प्रभावीपणे उपचार करणे शक्य झाले आहे. आणि बहुतेक वेळा, अकाली जन्मास कारणीभूत ठरणारे अनेक घटक टाळणे कठीण होऊ शकते. परंतु अशा काही गोष्टी आहेत ज्या तुम्ही शक्यता कमी करू शकता. तुम्ही काय करू शकता ते येथे आहे:

1. मुदतपूर्व प्रसूतीच्या लक्षणांबद्दल स्वतःला शिक्षित करा आणि तुम्हाला त्याचा धोका वाढला आहे का ते समजून घ्या. त्याबद्दल डॉक्टरांशी बोला आणि धोक्याची चिन्हे शोधा.

2. संपूर्ण गर्भावस्थेत तुमचे वजन निरोगी आणि सातत्यपूर्ण राहील याची खात्री करा.

3. ही पूर्णपणे सामान्य आणि निरोगी गर्भधारणा दिसत असली तरीही तुम्ही तुमच्या सर्व प्रसवपूर्व स्कॅन, डॉक्टरांच्या भेटी आणि स्क्रीनिंगला उपस्थित असल्याची खात्री करा.

4. तुमच्या गर्भधारणेदरम्यान पुरेसे अंतर ठेवणे महत्त्वाचे आहे. अकाली जन्माची शक्यता कमी करण्यासाठी आपल्या गर्भधारणेदरम्यान 18 महिन्यांचे अंतर सोडणे चांगले आहे.

5. संक्रमणास कारणीभूत असलेल्या गोष्टींपासून दूर राहण्याचा प्रयत्न करा, ज्यामध्ये कच्चे अन्न किंवा प्राण्यांची विष्ठा, उंदीर आणि अशा इतर जीवांचा समावेश आहे.

6. तुमचे सर्व जन्मपूर्व जीवनसत्त्वे वेळेवर आणि नियमितपणे घ्या. हे जीवनसत्त्वे तुमच्या एकूण आरोग्याला चालना देतील आणि तुमच्या बाळाची निरोगी वाढही सुनिश्चित करतील.

7. तुमच्या गरोदरपणात पौष्टिक आणि निरोगी आहार ठेवा आणि तुम्हाला आवश्यक पोषक तत्वे पुरेशा प्रमाणात मिळत असल्याची खात्री करा.

8. तुम्ही मद्यपान किंवा धूम्रपान करत असल्यास, तुम्ही गरोदर असताना सोडा. खरं तर, सेकंडहँड धुराच्या संपर्कास आळा घालणे देखील महत्त्वाचे आहे.

9. तुम्ही मुदतपूर्व बाळाला जन्म देणार आहात की नाही हे ठरवू शकणारे कोणतेही स्क्रीनिंग नाहीत. परंतु, जर तुम्हाला मुदतपूर्व प्रसूतीचा उच्च धोका असल्याचे सिद्ध झाले, तर तुम्ही 16 आठवडे ओलांडल्यानंतर तुमचे डॉक्टर तुमच्या गर्भाशय ग्रीवाची लांबी मोजू शकतात. गर्भाशय ग्रीवावर टॅब ठेवल्याने तुम्हाला धोका वाढला आहे की नाही हे तपासता येते.

जेव्हा तुम्हाला मुदतपूर्व प्रसूतीचा सामना करावा लागतो तेव्हा अपेक्षित गोष्टी
जर तुम्हाला वाटत असेल की तुम्हाला अकाली प्रसूतीची चिन्हे आहेत, तर तुम्हाला शक्य तितक्या लवकर तुमच्या डॉक्टरांशी संपर्क साधण्याची आवश्यकता आहे. तुमची वैद्यकीय टीम तुम्हाला खरंच प्रसूतीची समस्या आहे का आणि तुम्हाला किंवा तुमच्या बाळाला त्रासाची लक्षणे दिसत आहेत का हे निर्धारित करण्यासाठी चाचण्यांची मालिका चालवली जाईल. हे गर्भाच्या मॉनिटरद्वारे केले जाते. तुमची गर्भाशय ग्रीवा पसरली आहे की नाही किंवा संसर्गाची चिन्हे आहेत का हे पाहण्यासाठी डॉक्टर देखील तपासतील. जर चाचणीच्या निकालांवर असे दिसून आले की तुम्हाला प्रसूती होत नाही, तर तुम्हाला घरी पाठवले जाईल आणि सतर्क राहण्यास सांगितले जाईल.

जर तुम्हाला खरोखरच प्रसूती होत असेल, तर तुमचे डॉक्टर शक्य तितक्या काळ प्रसूती थांबवण्याचा प्रयत्न करतील; कारण बाळाला शक्य तितक्या काळ गर्भामध्ये राहणे चांगले आहे. हे विविध पद्धतींद्वारे केले जाऊ शकते ज्यात कॉर्टिकोस्टिरॉईड्स किंवा संसर्गाच्या बाबतीत अँटीबायोटिक्स देखील समाविष्ट आहेत. तथापि, जर तुम्हाला किंवा बाळाला त्रासाची चिन्हे दिसत असतील तर, डॉक्टर तुमच्या बाळाची प्रसूती करण्यास मागेपुढे पाहणार नाहीत, जरी ते अकाली असेल. अकाली जन्मलेल्या बाळांना सामान्यतः नवजात अतिदक्षता विभाग किंवा एनआयसीयूमध्ये लहान रुग्णालयात मुक्काम करावा लागतो, जिथे ते घरी जाण्यासाठी तयार होईपर्यंत त्यांना निरीक्षणाखाली ठेवले जाते. 

जरी बहुतेक स्त्रिया त्यांच्या बाळाला मुदतीपर्यंत घेऊन जाण्यास सक्षम असतात, तरीही काही स्त्रियांना मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे आणि लक्षणे जाणवू शकतात. तुम्ही सावध राहण्याची शिफारस केली जाते, विशेषत: तुम्ही तुमच्या गरोदरपणाच्या शेवटच्या महिन्यांकडे जाताना आणि कोणत्याही अनियमिततेकडे लक्ष ठेवा - जसे की पोटदुखी किंवा क्रॅम्स दूर होणे , हलके रक्तस्त्राव किंवा डाग पडणे, योनीतून स्त्राव वाढणे किंवा कमी होणे.

मुदतपूर्व प्रसूतीचे धोके वाढले असल्यास निश्चितपणे अंदाज लावण्याचे कोणतेही मार्ग नाहीत. परंतु तुमच्या प्रसूतीपूर्व तपासण्यांसह अद्ययावत राहणे, तुमची औषधे नियमितपणे घेणे, चांगले खाणे आणि निरोगी जीवनशैली राखणे संभाव्यतः शक्यता कमी करू शकते. जरी तुम्हाला अकाली प्रसूतीची लक्षणे दिसू लागली तरी घाबरण्याचे कारण नाही; वैद्यकीय प्रगतीमुळे, जन्माला उशीर करणे आणि अकाली जन्मलेल्या बाळांवर उपचार करणे शक्य झाले आहे जेणेकरून ते निरोगी जीवन जगण्यासाठी मूल वाढतील.

वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न

1. मुदतपूर्व प्रसूतीचे निदान कसे केले जाते?
जर तुम्ही मुदतपूर्व प्रसूतीची चिन्हे आणि लक्षणे दाखवायला सुरुवात केली तर त्याचे निदान करण्याचे विविध मार्ग आहेत. यामध्ये कळाचे निरीक्षण करणे, गर्भाच्या हृदयाचे ठोके तपासणे, तुमची गर्भाशय ग्रीवा आणि अल्ट्रासाऊंड तपासणे समाविष्ट आहे.

2. मुदतपूर्व प्रसूती थांबवता येत नसल्यास काय होईल?
जर डॉक्टर तुमची प्रसूती थांबवू शकत नसतील, तर तुमच्या बाळाची प्रसूती करावी लागेल. अशी औषधे उपलब्ध आहेत जी बाळाला अकाली जन्मासाठी तयार करू शकतात.

3. अकाली जन्मलेल्या बाळांना आरोग्य समस्या येतात का?
अकाली जन्मलेल्या बाळांना, विशेषत: अकाली जन्मलेल्यांना, अनेकदा श्वसनाच्या समस्या, मेंदूचा मंद विकास आणि कमकुवत रोगप्रतिकारक शक्ती यासारख्या विविध आरोग्य समस्यांचा सामना करावा लागतो. बहुतेक प्रकरणांमध्ये, बाळ मोठे झाल्यावर समस्या निघून जातात.

4. तुम्ही मुदतपूर्व प्रसूतीमध्ये असाल तर येणाऱ्या कळा कसे तपासायच्या?
तुम्हाला तुमच्या कळाचे निरीक्षण करणे आणि त्यांच्या दरम्यानचा कालावधी रेकॉर्ड करणे आवश्यक आहे. तुम्ही तुमची बोटं तुमच्या ओटीपोटावर ठेवू शकता आणि जर तुम्हाला तुमच्या गर्भाशयात घट्टपणा जाणवत असेल आणि त्यानंतर मऊपणा जाणवत असेल, तर हे आकुंचन असू शकते.