गरोदरपणात मासे खाणे कितपत सुरक्षित आहे?

 मेंदूला निरोगी आणि ऊर्जावान बनवण्यात मासे महत्त्वाची भूमिका बजावतात, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. जर आपण नैसर्गिक स्त्रोतांबद्दल बोललो तर मासे हा एकमेव जीव आहे ज्याच्या मध्ये ओमेगा - ३ मध्ये मुबलक प्रमाणात आढळते. हे आपल्या मुलाच्या मानसिक आणि शारीरिक विकासामध्ये जीवन रक्त म्हणून कार्य करते. तुलनेने, ज्यांच्या मातांनी गरोदरपणात मासे खाले ती मुले जन्माच्या वेळी इतर मुलांपेक्षा निरोगी असतात. चला तर मग जाणून घेऊया गरोदरपणात मासे खाण्याचे काय फायदे आहेत (काय मासे गर्भधारणेसाठी चांगले आहेत)?

गरोदरपणात मासे खाण्याचे फायदे?

१. रोगांपासून बचाव- ओमेगा-३ फॅटी  ॲसिड फिश ऑइलमध्ये आढळते. या तेलाच्या सेवनाने हृदयरोग, संधिवात आणि कर्करोग यांसारखे घातक आजार टाळता येतात. याशिवाय त्यात पेटाथेनिक ॲसिड आणि D.H. A (decoshexaenoic acid) आढळते, ज्यामुळे तणाव कमी होतो. गरोदरपणात तेलाचे सेवन केल्याने तिच्या आणि जन्माला येणाऱ्या मुलाच्या आरोग्याला खूप फायदा होतो. गर्भवती महिलेला माशांच्या सेवनाने आंतरिकरित्या निरोगी वाटते.
 
२. मेंदूचा विकास - गर्भधारणेदरम्यान मेंदूच्या सुमारे ७५% पेशी विकसित होतात. उर्वरित 25% चा विकास जन्माच्या एका वर्षानंतर सुरू होतो. त्यामुळे गरोदरपणात माशांचे सेवन केल्यास गर्भाचा मानसिक विकास होतो. फिश ऑइलमध्ये आढळणारे ओमेगा ३ फॅटी ॲसिडमध्ये आढळणारे DHA हे मेंदूच्या विकासासाठी आणि गर्भाच्या संज्ञानात्मक विकासासाठी खूप महत्त्वाचे आहे. व्यावहारिक दृष्टिकोनातून मुलांची लक्ष केंद्रित करण्याची क्षमता, वाचन क्षमता, भावनिक अभिव्यक्तीची क्रिया, मानवी मेंदूचे कार्य, हा चरबी त्या भागाचा विकास करतो. माशांच्या या गुणांमुळे त्याला मेंदूचे अन्न असे नाव देण्यात आले आहे.

३. तणावापासून मुक्ती - एका संशोधनानुसार रक्तातील डी.एच. ए आणि सेरोटोनिनचे जास्त प्रमाण माणसाला तणावग्रस्त बनवते. अशा परिस्थितीत, जर गर्भवती महिलेने ए-युक्त फिश ऑइलचे सेवन केल्यास नैराश्य, दुःख, चिंता, आंदोलन, मानसिक थकवा, तणाव इत्यादी मानसिक आजारांपासून मुक्त होण्यास मदत होते. माशांमध्ये आढळणारी चरबी अनेक धोकादायक रोगांपासून देखील संरक्षण करते, उदाहरणार्थ, ओमेगा-३ (चरबी) चा वापर अल्झायमर, नैराश्य आणि स्मृतिभ्रंश यांसारख्या आजारांना प्रतिबंधित करते.
 
४. गर्भाचा शारीरिक विकास- एका संशोधनानुसार गर्भवती महिलेने मासे खाल्ल्याने गर्भाची प्रतिकारशक्ती वाढते. यासोबतच गर्भाला ॲलर्जी, हृदय आणि पचनाशी संबंधित घातक आजारांपासूनही संरक्षण मिळते. त्यामुळे गरोदरपणात स्त्रीने मासे खाणे खूप फायदेशीर आहे. यामध्ये प्रथिने, व्हिटॅमिन डी सारखे पोषक घटक आढळतात जे मुलाच्या विकासासाठी महत्त्वाचे मानले जातात. गरोदर स्त्री आणि बाळाच्या हाडांना तेलाने मसाज केल्यास दोघांची हाडे मजबूत होतात.
 
५. पोषक तत्वांचा पुरवठा- गरोदरपणात मासे खाल्ल्याने तुम्हाला आणि तुमच्या बाळाला विविध पोषक तत्वे मिळतात. यामुळे डिस्लेक्सिया आणि एडीएचडीसारख्या आजारांपासून मूल दूर राहते. सरकारी आकडेवारीनुसार, १०० पैकी सरासरी ५ मुले या आजारांना बळी पडतात आणि याचे कारण पोषक तत्वांची कमतरता आहे. अविकसित मेंदूमुळे अशा मुलांना सामान्य जीवन जगता येत नाही आणि काही वेळा ते मानसिक अपंगत्वाचेही बळी ठरतात. अशा परिस्थितीत माशांचा अन्न म्हणून वापर करणे अनिवार्य होते.

टीप: गरोदरपणात मासे खाणे आवश्यक आहे, परंतु ते कमी प्रमाणात सेवन करा.
 
तथापि, गर्भधारणेदरम्यान सर्व मासे खाऊ नयेत असा सल्ला दिला जातो. विशेषतः, आठवड्यातून दोनपेक्षा जास्त तेलकट मासे खाऊ नका. तेलकट माशांमध्ये बांगडा, पेडवे किंवा माथी मीन, रावस किंवा सॅल्मन फिश, ट्राउट, चुरा, पिलचर्ड आणि हिल्सा किंवा भिंग यांचा समावेश होतो.
 
अशा परिस्थितीत, गर्भधारणेदरम्यान कोणते मासे खाऊ शकतात (गर्भधारणेसाठी कोणते मासे चांगले आहेत) हे जाणून घेणे तुमच्यासाठी महत्त्वाचे आहे, परंतु ते देखील मर्यादित प्रमाणात: गर्भधारणेदरम्यान खाण्यास सुरक्षित असलेल्या माशांची यादी हा प्रकार आहे. (गर्भधारणेदरम्यान सुरक्षित माशांची यादी)- सी ब्रीम, टर्बोट, हॅलिबट (कुप्पा/जेडर), डॉगफिश, अँकोव्ही, हिल्सा, मॅकरेल, इंद्रधनुष्य मासे, सॅल्मन, सार्डिन, व्हाईट फिश.

गरोदरपणात या माशांचे सेवन करू नका (गर्भधारणेदरम्यान टाळावे लागणारे मासे): स्वॉर्डफिश, शार्क, टाईलफिश, बांगडा, फ्रोझन ट्युना, स्ट्रीप्ड बास, ब्लू फिश.

गरोदरपणात आईने माशांचा आहारात वापर केलाच पाहिजे, बाळाच्या जन्मानंतरही 'किमान आईला दूध पाजण्यापर्यंत' हे आवश्यक आहे. या काळात माशांचा वापर देखील आईच्या आरोग्यासाठी पूरक आहे हे महत्त्वाचे आहे. आठवड्यातून एक मासा खाल्ल्याने आई आतून मजबूत राहते. जीवशास्त्रात केलेल्या संशोधनानुसार, गर्भधारणेदरम्यान मासे हे आई आणि बाळ दोघांसाठी अमृत आहे. जगाचा वैज्ञानिक इतिहास असो किंवा पौराणिक इतिहास असो, नैसर्गिक साधनसंपत्ती म्हणून माशांचा वापर आवश्यक आणि अतुलनीय आहे.

मासे खाण्याचे मुख्य फायदे काय आहेत? 
मासे खाण्याचे अनेक फायदे आहेत, आपल्या देशात असे अनेक भाग आहेत जिथे मासे हा मुख्य खाद्यपदार्थ आहे.

• हृदयासाठी- हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी मासे हा एक चांगला स्रोत आहे. माशातील ओमेगा ३ फॅटी ॲसिड हे हृदय निरोगी ठेवण्यासाठी प्रभावी आहे.
• नॅशनल सेंटर फॉर बायोटेक्नॉलॉजी इन्फॉर्मेशनवर प्रकाशित झालेल्या संशोधनाच्या निकालानुसार, माशांमध्ये ओमेगा ३ फॅटी ॲसिड्स पुरेशा प्रमाणात आढळतात आणि त्यामुळे मेंदूची क्षमता वाढवण्यास मदत होते. याचे सेवन केल्याने मुलांची मानसिक क्षमता कमकुवत होण्याचा धोका कमी होतो.
• नैराश्य दूर करण्यासाठीही मासे खूप उपयुक्त ठरू शकतात. मासे खाल्ल्याने मन शांत होते आणि रागही नियंत्रणात राहतो.
• दम्याचा त्रास असलेल्या मुलाला मासे खाण्याचा सल्ला दिला जातो.
• ज्यांना झोपेची समस्या आहे त्यांनी मासे खाण्याचा सल्ला दिला आहे. संशोधकांच्या मते, माशांमध्ये व्हिटॅमिन डी पुरेशा प्रमाणात असते आणि त्यामुळे झोपेच्या समस्येवर मात केली जाते.
• मासे खाल्ल्याने रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते.
• ज्यांना डोळ्यांशी संबंधित समस्या आहेत त्यांच्यासाठीही मासे खूप फायदेशीर ठरू शकतात. NCBI वर प्रकाशित केलेल्या संशोधनानुसार, माशांमध्ये आढळणारे ओमेगा-3 फॅटी ॲसिड डोळ्यांना फायदेशीर ठरू शकतात.
• रक्तदाबाच्या समस्येवरही मासे खूप उपयुक्त ठरू शकतात. रक्तदाब नियंत्रित ठेवण्यासाठी माशांचे सेवन करणे चांगले.
• त्वचेच्या समस्यांपासून सुटका मिळवण्यासाठीही माशांचे सेवन केले जाऊ शकते.
• केसांशी संबंधित समस्या असतील तर त्यातही मासे खूप फायदेशीर ठरू शकतात.

मासे कसे वापरावे?
 
हा ब्लॉग वाचणारे बरेच लोक असतील ज्यांनी आत्तापर्यंत मासे खाल्ले नाहीत, त्यामुळे तुम्ही तुमच्या आहारात मासे कोणत्या स्वरूपात वापरू शकता हे जाणून घेणे त्यांच्यासाठी खूप महत्वाचे आहे.

• बिहार, पश्चिम बंगाल, ओडिशा, महाराष्ट्र आणि दक्षिण भारतातील अनेक राज्यांमध्ये मासे हा मुख्य आहार आहे. फिश करी हा सर्वात लोकप्रिय फिश डिश आहे जो तुम्ही भातासोबत घेऊ शकता.
• फिश टिक्का खूप चविष्ट असतो आणि तो बनवताना माशात सापडलेला काटा बाहेर काढला तर ते खाण्यास सोपे जाते.
• मासळीची आवड असलेले लोक फिश बिर्याणी बनवून खूप मजा घेतात.
• संध्याकाळचा नाश्ता म्हणून मासे तळून खाऊ शकतात.
• फिश मंचुरियन बनवूनही तुम्ही माशाचा आनंद घेऊ शकता.
• हिवाळ्यात फिश सूप बनवून पिऊ शकतो.

दररोज मासे खाणे चांगले आहे का?

आपल्याला माहित आहे की कोणत्याही प्रकारचे अन्न जास्त प्रमाणात सेवन करणे हानिकारक असू शकते, म्हणून आठवड्यातून दोनदा मासे खाऊ शकतात.

त्वचेशी संबंधित समस्यांमध्ये मासे खाऊ शकतात का?

 तज्ज्ञांच्या मते माशांचे सेवन त्वचेसाठी चांगले असू शकते. हे सूर्याच्या हानिकारक किरणांपासून त्वचेचे संरक्षण करू शकते.

मासे ताजे की शिळे हे कसे ओळखायचे?

हे जाणून घेणे खूप महत्वाचे आहे कारण ताजे मासे सेवन केले पाहिजे. त्याचा ताजेपणा माशांच्या वासाने ओळखता येतो. जर मासा बराच काळ असेल तर त्याला दुर्गंधी येऊ लागते.