स्तनपान करणाऱ्या बाळाला पाणी द्यावे का?

आई होणे ही जिथे आनंददायी भावना असते तिथे जबाबदारीही वाढते. खरे तर नवजात बाळाची काळजी घेणे हे खूप अवघड काम असते. सुरुवातीच्या ६ महिन्यांत हे सर्वात आव्हानात्मक आहे. साधारणपणे, ज्या महिला पहिल्यांदा आई होतात, त्यांच्या मनात या टप्प्यावर मूल वाढवण्याबाबत अनेक प्रश्न असतात. त्यांना हे जाणून घ्यायचे आहे की बाळाला किती काळ आईचे दूध पाजावे, आईच्या दुधासोबत पाणी दिले जाऊ शकते का.

आज या ब्लॉगमध्ये आपण स्तनपान करणा-या बाळाला पाणी द्यावे की नाही आणि या काळात पाणी देण्याचे काय तोटे आहेत हे सांगणार आहोत.

६ महिन्यांच्या स्तनपान करणाऱ्या बाळाला पाणी का देऊ नये?

वास्तविक, सहा महिने, सहसा प्रत्येक मूल आईच्या दुधावर जगते. त्याला ६ महिन्यांनंतर घन आहार देणे सुरू केले जाते. अशा परिस्थितीत, ६ महिन्यांनंतरच मुलाला घन अन्न पचण्यासाठी पाणी देणे आवश्यक आहे. जरी काही परिस्थितींमध्ये ४-५ महिन्यांच्या बाळाला २-३ चमचे पाणी दिले जाऊ शकते, परंतु ते टाळण्याचा प्रयत्न करणे चांगले आहे. ६ महिन्यांपूर्वी बाळासाठी आईचे दूध पुरेसे असते. स्तनपान करणाऱ्या बाळाला पाणी पाजण्याचे अनेक तोटे आहेत. यामुळेच डॉक्टर ६ महिन्यांपूर्वी बाळाला पाणी देण्यास नकार देतात. जर आईच्या स्तनामध्ये दूध योग्यरित्या पुरवले जात नसेल तर तिने डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा आणि अशा परिस्थितीत मुलाला काय द्यावे हे जाणून घ्यावे. म्हणूनच स्तनपान करणाऱ्या बाळाला पाण्याची गरज नसते.

• वास्तविक आईच्या दुधात ८८ टक्के पाणी असते, जे बाळासाठी योग्य असते.
• याशिवाय बाळाच्या जन्मानंतर आईच्या स्तनातून कोलोस्ट्रम (घट्ट दूध) बाहेर पडते. हे दूध फक्त बाळाला हायड्रेट ठेवत नाही तर सर्व प्रकारच्या आजारांपासूनही वाचवते.
• आई जितके जास्त दूध पाजते तितके तिच्या स्तनात जास्त दूध तयार होते. दुसरीकडे, अधिक दूध प्यायल्याने मुलांच्या शरीरात पाण्याची कमतरता भासत नाही.

स्तनपान करणाऱ्या बाळांना पाणी का देऊ नये?
कडाक्याच्या उन्हात आईच्या तसेच कुटुंबातील इतर सदस्यांच्या मनात हा प्रश्न वारंवार येतो की मोठ्यांप्रमाणे मुलालाही पाण्याची गरज असते. जेव्हा उष्णता जास्त असते तेव्हा मुलाला पाणी द्यावे, परंतु तसे नाही. खरं तर बाळाची पाण्याची कमतरता आईच्या दुधाने पूर्ण होते. आईच्या दुधात ८८ टक्के पाणी असते, त्यामुळे बाळाला पुरेसे पाणी मिळते. मात्र, उन्हाळ्यात आईकडे थोडे विशेष लक्ष देण्याची गरज असते. बाळाला पुरेसे पाणी मिळावे यासाठी त्याला वेळोवेळी स्तनपान दिले पाहिजे. बऱ्याच माता पुन्हा पुन्हा स्तनपान करण्यास आळशी होतात, परंतु हे योग्य नाही. भूक लागल्यावर तुम्हीही अनेकवेळा अन्न खाता असा विचार केला पाहिजे, मग मुलाला पुन्हा पुन्हा खायला घालायला काय हरकत आहे. बाळाचे पोट लहान असल्याने ते एकाच वेळी जास्त दूध पिऊ शकत नाही. म्हणूनच अधूनमधून आहार देणे प्रत्येक बाबतीत फायदेशीर आहे. 

स्तनपान करणाऱ्या बाळासाठी पाण्याचे तोटे
आईच्या दुधात पाणी असते, ६ महिन्यांच्या आतील मुलाला वेगळे पाणी दिल्यास त्याचे पोट भरते आणि त्याला भूक लागत नाही. तो आईचे दूधही पिणार नाही. पाण्यामध्ये अनेक प्रकारचे संसर्ग होतात ज्यामुळे शरीराला हानी पोहोचते, कारण लहान मुलांची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असते, अशा परिस्थितीत पाण्यामुळे त्यांना अनेक प्रकारचे नुकसान होऊ शकते. स्तनपान करवलेल्या बाळाला पाणी पिण्यामुळे तोंडी पाण्याचा नशा होऊ शकतो. या संसर्गाचा मुलांच्या मनावर वाईट परिणाम होतो. स्तनपान करणाऱ्या बाळाला पाणी पाजल्याने पचनसंस्थेला हानी पोहोचते आणि त्यामुळे कुपोषण होऊ शकते.